Hoe zit het juist met vruchtgebruik bij een erfenis

Vruchtgebruik is een bekend concept in het erfrecht en de vastgoedwereld. Wanneer een van de twee partners overlijdt, kan de langstlevende partner dankzij deze regeling in de gezinswoning blijven wonen, terwijl de wettelijke erfgenamen de ‘blote eigendom’ krijgen. Wat zijn de voor- en nadelen van het vruchtgebruik en welke alternatieven bestaan er?

Gehuwde koppels of partners die wettelijk samenwonen erven nauwelijks van elkaar wanneer een van de twee overlijdt. De bezittingen van de overledene gaan naar de wettelijke erfgenamen. Als er kinderen zijn, erven zij automatisch de blote eigendom: ze zijn wel eigenaar, maar de langstlevende partner behoudt het vruchtgebruik van de woning. Als er geen kinderen zijn, maar wel andere bloedverwanten, kan de partner rekenen op het volle eigendom van het gemeenschappelijke vermogen en het vruchtgebruik van de eigen goederen van de overledene.

Als er geen huwelijkscontract of testament is, erft de langstlevende partner dus het vruchtgebruik van de nalatenschap. Dat betekent dat hij of zij in de gezinswoning kan blijven wonen en gebruik mag maken van de inboedel, terwijl het huis wettelijk al van de kinderen of van andere erfgenamen is.

De opdeling tussen vruchtgebruik en naakte eigendom werkt in veel gevallen goed wanneer een ouder op hoge leeftijd in de gezinswoning kan blijven wonen. Toch zorgt de regeling relatief vaak voor wrevel. Erfgenamen voelen zich soms benadeeld omdat ze hun naakte eigendom niet kunnen benutten. De opties van de vruchtgebruiker zijn ook beperkt. De woning verkopen kan bijvoorbeeld niet. Om dit soort situaties op te lossen, bestaat er de mogelijkheid om het vruchtgebruik om te zetten.

Er bestaan daarnaast enkele andere mogelijkheden om ervoor te zorgen dat de langstlevende partner in de woning kan blijven. De twee partners kunnen beiden een testament opmaken. Daarin geven ze aan dat hun deel van de woning door de langstlevende geërfd zal worden. Het nadeel is dat je het testament op elk moment kunt wijzigen,… Bovendien wordt een testament niet uitgevoerd wanneer het de reservataire rechten van de andere erfgenamen schendt. Dat is het aandeel van de erfenis waarvan bepaalde verwanten nooit onterfd kunnen worden.

Het beding van aanwas of de tontine-clausule biedt een andere uitweg. Dat is een contract tussen twee partners waarin ze bepalen dat het gezamenlijke bezit naar de langstlevende zal overgaan. Deze transactie wordt zo onttrokken aan de erfenis, waardoor er geen successierechten verschuldigd zijn en de erfgenamen géén aanspraak maken op die ene helft van het eigendom. Let wel: het beding van aanwas is alleen mogelijk als beide partners ongeveer dezelfde leeftijd hebben en in dezelfde gezondheidstoestand verkeren.